صادق هدایت نماد پوچ گرایی در ادبیات معاصر

#صادق_هدایت_نماد_پوچ_گرایی_در_ادبیات_معاصر

از جمله چهره‌های مشهور در حوزه ادبیات که به پوچ‌گرایی اشتهار دارد، صادق هدایت است؛ همو که غرق در حیرت و سرگردانی شد و سرانجام دست به خودکشی زد.

شهید مطهری در باره وی چنین آورده است: «صادق هدايت نمی‏تواند به جهان و انسان خوشبين باشد، چون خودش مجسمه‏اى از پليدى و حقارت و عقده و كج‌انديشى و بدخواهى است.» ر.ک: ياداشت‏های استاد مطهری، ج 9، ص 153.

نگاه پوچ‌انگارانه به زندگی و سراسر هستی در عموم داستان‌ها و نامه‌های صادق هدایت آشکار است؛ به عنوان نمونه وی در بخشی از کتاب «زنده به گور» همه زندگی را موهوم و پوچ معرفی می‏کند:

این اندیشه‌ها، این احساسات نتیجه یک دوره زندگانی من است، نتیجه طرز زندگی افکار موروثی، آن‏چه دیده، شنیده، خوانده، حس کرده یا سنجیده‌ام، همه آنها وجود موهوم و مزخرف مرا ساخته… .

زنده به‏گور، ص 1. بسیاری معتقداند که این کتاب یک سال پس از خودکشی اول صادق هدایت در پاریس نوشته شد و در حقیقت دورنمایه زندگی خود اوست که در آن داستان مرگ و تجربه مکرر خودکشی به تصویر کشیده شده و به صراحت از مرگ تجلیل شده است.

وی در بخشی از داستان این کتاب چنین آورده است:

در شگفتم که چرا زنده‏ام، چرا نفس می‏کشم، چرا گرسنه می‏شوم، چرا می‏خورم، چرا راه می‏روم، چرا این جا هستم؟ این مردمی که می‏بینم کی هستند؟

در قسمتی دیگر از این داستان چنین می‌گوید:

من همیشه زندگانی را به مسخره گرفتم، دنیا، مردم همه‌اش به چشم یک بازیچه، یک ننگ، یک چیز پوچ و بی‌معنی است. می‌خواستم بخوابم و دیگر بیدار نشوم و خواب هم نبینم.

او در بخشی از نامه خود به جمال‌زاده چنین آورده است:

به همه چیز بی‌علاقه هستم. فقط روزها را می‌گذرانم و هر شب بعد از صرف اشربه خود را به خاک می‌سپارم و یک اخ و تف هم روی قبرم می‌اندازم، اما معجز دیگرم این است که صبح باز پا می‌شوم و راه می‌افتم.

چنان که پیداست، بی‌معنا دانستن زندگی و رنج از زیستن و کوفتگی از ادامه حیات که از جمله پیامدهای تلخ پوچ‌انگاری است، در نامه صادق هدایت به تصویر کشیده شده است.

بدون تردید زندگی بدون خداوند پوچ و بی‏معنا است و اگر کسی هویّت خود را نشناسد و نداند از کجا آمده و به کجا می‏رود، به پرتگاه پوچ‏انگاری فروخواهد افتاد. در این صورت یا باید از مستی باده و نشستن در کنار لاله‏رخی خوش باشد و یا باید به دست خویش به حیات بی‏روح و بی‏رمق خود پایان دهد!

برگرفته از کتاب #درسنامه_اخلاق_اسلامی_ اثر  #استاد_علی_نصیری

dr_alinasiri@