این كتاب به عنوان متن آموزشى مقطع كارشناسى به سفارش جامعة المصطفی العالمیة ویژه طلاب اهل سنت تنظيم شده و در آن تاریخ حدیث، جوامع حدیثی اهل سنت و کتب اربعه شیعه مورد بررسی قرار گرفته است. این کتاب در حال حاضر در بخش اهل سنت این مرکز تدریس می شود.
در مقدمه این کتاب چنین آمده است:
قال النبى صلى الله عليه وآله: اوتيت القرآن و مثله معه. به من قرآن و همراهش با آن را ]= سنت [داده شده است. سنت پس از قرآن دومين و كارآمدترين منبع شناخت دين است كه در حديث ثقلين پس از قرآن به عنوان ميراث گرانبار پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) معرفى شده است. زيرا در رواياتى كه در كنار كتاب الله، واژه عترتى آمده ـ كه اين دست از روايات از نظر شمار و قوت سندى نسبت به رواياتى كه در آنها «كتاب الله و سنتى» آمده برترند ـ مقصود از عترت اهل بيت پيامبر(صلى الله عليه وآله) است از آن جهت كه حامل سنت اند. از آغازين روزهاى رسالت نبوى كه سنت به شكلهاى گفتار، كردار و تقرير پيامبر(صلى الله عليه وآله) رخ نمود تا واپسين لحظات حيات آن حضرت و آنچه كه به عنوان سنت از زبان اهل بيت، صحابه و تابعان ثبت و ضبط شد، و از سده دوم تدوين آن در قالب كتب و جوامع حديثى انجام گرفت و اينك بدست ما رسيد، سنت در تمام آثار تفسيرى، حديثى، كلامى، فقهى و تاريخى مسلمانان نقش بنيادين و راهگشا ايفا كرده است. به گونه اى كه اگر سنت را از هر يك از اين عرصه ها جدا سازيم با بحران عظيم بى پاسخ ماندن بسيارى از پرسش ها روبرو خواهيم شد. زيرا سنت به عنوان قرين و همراه قرآن ـ همان گونه كه از روايت فوق الذكر بدست مى آيد ـ تصويرى جامع و كامل از دين ارائه مى كند.
به خاطر چنين جايگاهى بس بلند، مسلمانان و انديشهوران مسلمان از سده نخست به كار ثبت و كتابت احاديث اهتمام ورزيده و پس از شكل گيرى جوامع حديثى چهار دانش: تاريخ حديث، مصطلح الحديث (يا دراية الحديث)، رجال حديث و فقه الحديث براى بدست دادن مبانى و شيوه تعامل و استفاده از روايات را پديد آورده و از آغاز تا كنون هزاران كتاب در اين
عرصه ها به رشته تحرير درآوردند.
در اين ميان اين دانش ها تاريخ حديث از جايگاه مهمى برخوردار است; زيرا اين دانش به گونه اى ضمن نظر داشتن به سه دانش ديگر پيشگفته، ما را با چگونگى پيدايش و تحول اين دانش ها آشنا مى سازد. اين كه اساساً كار كتابت و تدوين حديث از چه زمانى آغاز شد و چه مراحل و ادوارى را گذرانده است و در اين ميان چه منابع و آثار حديثى در ميان اهل سنت و شيعه تدوين يافته، از جمله پرسش هايى است كه در دانش تاريخ حديث به آنها پاسخ داده مى شود.
كتاب حاضر كه به عنوان متن آموزشى مقطع كارشناسى به سفارش مركز جهانى علوم اسلامى تنظيم يافته به بررسى تاريخ و منابع حديثى پرداخته است و با توجه به اهميت شناخت برخى از آموزه ها در زمينه دانش حديث نظير اصطلاحات پركاربرد، جايگاه و حجيت سنت در بخشى از آغاز كتاب از اين مباحث گفتگو شده است. براين اساس مباحث كتاب در چهار فصل انعكاس يافته است:
1. شناخت كلياتى پيرامون حديث و جايگاه آن;
2. آشنايى اجمالى با تاريخ حديث اهل سنت و شيعه;
3. آشنايى با اهم جوامع حديثى اهل سنت كه در اين بخش موطامالك، مسند احمد بن حنبل و صحاح سته معرفى شده اند;
4. آشنايى با اهم جوامع حديثى شيعه كه در اين مبحث به معرفى كتب اربعه شيعه پرداخته شده است.
با عنايت به آموزشى بودن كتاب، مباحث آن با عطف نظر به 2 واحد درسى در 15 درس تنظيم شده و بخش هاى برگزيده مباحث و پرسش و پژوهش در پايان هر درس پيش بينى شده است. از خداوند منان بخاطر توفيق تدوين اين كتاب سپاسگزارم و اميدوارم مورد استفاده طلاب عزيز و علاقمندان به مطالعات حديثى قرار گيرد.
والله ولىّ التوفيق
على نصيرى
23/6/1383
27 / رجب المرجب / 1425