در سال جاری ویراست جدید کتاب «آشنایی با علوم حدیث» از این ناچیز از سوی حوزه علمیه خواهران انتشار یافت.
در مقدمه این کتاب چنین آمده است:
از سنت معصومان به عنوان دومین منبع دین شناخت یاد می شود که می توان گزاره های دینی را از آنها استخراج کرد و به هزاران پرسش در عرصه های مختلف دینی پاسخ داد.
اگر پیامبر اکرم (ص) را عصاره همه پیامبران و گفتار ایشان را خلاصه دانش همه انبیاء بدانیم، از آن جا که گفتار ایشان در حجة الوداع عصاره همه آموزه های آن حضرت در طول دوران رسالت تلقی می گردد، اعلام این نکته بنیادین در حدیث ثقلین که قرآن به عنوان ثقل اکبر و روایات اهل بیت (ع) به عنوان ثقل اصغر یادگار ایشان است، بدان معنا خواهد بود که خلاصه و عصاره همه دانش و آموزه های پیامبران در قرآن و روایات اهل بیت (ع) بازتاب یافته است.
معنای این سخن آن است که اگر چیزی گرانبهاتر از این دو منبع گرانسنگ وجود داشت، آن حضرت آنها را معرفی می فرمود؛ چنان که از این گفتار می توان دریافت که خداوند از رهگذر قرآن و سنت پیام های خود را به کامل ترین وجه به جهانیان ابلاغ کرده است.
از سویی دیگر، درنگریستن در تمام دانش های اسلامی نشان می دهد که روایات در کنار قرآن بیشترین نقش را در ژرفا بخشیدن و فربه کردن آموزه های این علوم بر دوش دارند.
بر اساس چنین نقش و جایگاه ارزشمند روایات است که ضبط، ثبت و تدوین آنها از آغاز مورد توجه رسول اکرم و اهل بیت (ع) قرار گرفت و این امر با گذار سده های متمادی از سوی دانشمندان مسلمان با فراهم آوردن جوامع حدیثی و پدید آوردن دانش های مختلف حدیثی شامل چهار دانش تاریخ حدیث، درایة الحدیث، رجال الحدیث و فقه الحدیث با فرازها و نشیب های مختلف دنبال شد و امروزه به یُمن تلاش و کوشش بی وقفه آنان، میراث روایی و آثار ارزشمند حدیثی در اختیار ما قرار گرفته است.
به رغم انکار ناپذیر بودن نقش و تاثیر میراث حدیثی و علوم حدیث در همه شاخه های علوم اسلامی، دانش حدیث آن چنان که باید و شاید در حوزه های علمیه مورد توجه قرار نگرفته است.
خوشبختانه به برکت نهضت اسلامی ایران، اقبال چشمگیری به این دانش در حوزه های علمیه و در سراسر کشور پدید آمد و در پی آن مراکز مختلف آموزشی و پژوهشی در زمینه علوم حدیث پایه گذاری شد و رشته های تخصصی در مقاطع مختلف تاسیس گردید.
نگارنده که به لطف الهی بیش از دو و نیم دهه مطالعات و تحقیقات خود را به دو زمینه قرآن و روایات معطوف ساخته و تاکنون توفیق انتشار آثار مختلفی در این دو عرصه داشته است، بنا به پیشنهاد معاون پژوهشی وقت حوزه علمیه خواهران در سال 1382 در کنار طراحی دروس تخصصی حدیث حوزه، تالیف کتابی با عنوان «حدیث شناسی» را در دستور کار خود قرار داد.
با توجه به آن که کتاب در دو جلد فراهم آمد، متن برگزیده و آموزشی از آن با عنوان «درسنامه علم حدیث» تدوین یافت و از سال 1384 تا کنون در حوزه علمیه خواهران و با اعمال برخی از تغییرات با عنوان «آشنایی با علوم حدیث» در حوزه علمیه برادران برای پایه ششم به عنوان مدار درس و بحث مورد استفاده قرار گرفت.
خداوند را به خاطر این لطف بی پایان و ایفای نقشی هر چند خُرد در فرآیند آموزشی حوزویان طی دوازده سال گذشته سپاس بی پایان می گویم.
با توجه به پیش بینی یک واحد درسی با عنوان «آشنایی با علوم حدیث» در دوره جدید در حوزه علمیه خواهران، کتابی که اینک در اختیار علاقه مندان و خوانندگان مکرم قرار می گیرد، در دوازده فصل به شرح ذیل سامان یافته است:
فصل اول: جایگاه سنت فصل دوم: نیاز به سنت فصل سوم: حجیت سنت نبوی و ولوی فصل چهارم: حديث در دوران پيامبر و اهل بیت (ع) فصل پنجم: منابع کهن حدیثی فصل ششم: آشنایی با جوامع اولیه حدیثی
فصل هفتم: آشنایی با جوامع ثانویه حدیثی فصل هشتم: تقسیمات خبر فصل نهم: اصطلاحات حدیثی (1)
فصل دهم: اصطلاحات حدیثی (2) فصل یازدهم: شیوههای تحمل و پذیرش روایات فصل دوازدهم: آشنایی با منابع رجال شیعه
از میان این فصول، سه فصل نخست ناظر به کلیات حدیث شناسی است؛ فصل چهارم تا فصل هفتم به تبیین تاریخ حدیث شیعه اختصاص یافته است و فصل هشتم تا یازدهم به تبیین مهم ترین آموزه های دانش درایة الحدیث پرداخته است و در فصل دوازدهم اهم منابع رجالی معرفی شده اند.
با توجه به اقتضائات متون آموزشی، بخش های: اهداف فصل، چکیده، پرسش، پژوهش و معرفی منابع بیشتر جهت مطالعه برای هر فصل پیش بینی شده است.
در پایان سپاس بی پایان خود را به ساحت خداوندِ فیض گستر به خاطر توفیق تدوین این کتاب تقدیم می دارم و ضمن تقدیر و تشکر از همه مدیران و عزیزان دست اندکار در انتشار این کتاب و با این امید که این کتاب بسان کتاب پیشین در ارتقای دانش حدیث تاثیر شایسته گذارد، از ساحت ربوبی می طلبم که آن را ذُخر و ذخیره این ناچیز در برزخ و قیامت قرار دهد.
بمنه و کرمه انه ولی التوفیق
بمنه و کرمه انه ولی التوفیق
علی نصیری
28/12/ 1396 برابر با اول رجب المرجب 1439
موسسه معارف وحی و خرد