پیش از ورود به بحث تذکار دو نکته را ضروری می دانم:
متاسفانه صف کشیدن میان افراد و طیف های فکری از سنت های نامبارکی است که افزون بر عرصه های سیاسی، عرصه های علمی را تحت تاثیر خود قرار داده است.
چنین است که به عنوان مثال در حوزه یا باید اخباری باشی یا اصولی و در عالم سیاست یا باید اصلاح طلب باشی یا اصول گرا!
نمی دانم چه اصرار به این صف کشیدن ها داریم؟!
چه ایراد دارد عالمی در حوزه اعلام کند که من نه اصولی هستم و نه اخباری؛ یعنی نه همه مدعیات اصولیا را به طور مطلق ردّ و قبول می کنم و نه دعاوی اخباریان را یکسره می پذیرم یا به کناری می نهم؟!
باور بفرمایید در عالم سیاست نیز به هیچ کجای هستی صدمه ای وارد نمی شود که اگر بگوییم ما نه اصلاح طلبیم و نه اصول گرا!
راقم این سطور خدا را شاکر است که از آغاز ورود به عرصه سیاست، خود را اسیر این جناح بندی ها نساخته و به لطف الهی چنین مستدام خواهد بود.
این را گفتم تا خدای نکرده اگر قلم به سود و زیان کسی جهت یافت، اتهام اصلاح طلبی یا اصول گرایی متوجه ما نشود!
چنان که پیش از این در متن ارسالی در کانال و گروه معارف وحی و خرد گفتم، ورود نخبگان به عرصه انتخابات به عنوان مشورت و مشاوره عموم مردم را ضروری می دانم.
زیرا از یک سو نمی توان از اهمیت بسیار زیاد انتخاب مهم ترین عنصر اجرایی کشور و دومین فرد تاثیر گذار در سرنوشت مردم غافل بود و از سویی دیگر نمی توان توقع و انتظار بسیاری از مخاطبان را بی پاسخ گذاشت.
چنان که بنا به رسم متعارف بسیاری از مردم کوچه و بازار از عالمان، نخبگان و معتمدان خود در باره انتخاب اصلح نظر خواهی می کنند.
از این جهت، داشتن موضعی روشن و شفاف از سوی نخبگان چه بسا می تواند در سرنوشت انتخابات تاثیر گذارد و اگر تاثیر آن با توجه به عوامل خواسته و ناخواسته دیگر، تا این حد نباشد، حداقل ادای تکلیف تلقی خواهد شد.
اینک که در آستانه انتخابات قرار داریم و میدان تعاطی فکری با وجود فضای گسترده مجازی به روی ما گشوده است، صمت و سکوت روا نمی دانم.
پیداست که تاریخ و نسل های آتی در باره نوع عملکرد ما و میزان اهتمام ما نسبت به سرنوشت کشور داوری خواهند کرد.
از این جهت بر خود لازم دانستم که برخی از ملاحظات را در این زمینه ارایه نمایم.
امیدوارم هماره بیان و بنان ما بدور از هر شائبه نفسانی بوده و مشمول لطف، عنایت و رضایت الهی باشیم.
بر این اساس، و با الهام از روش قرآن که نخست خوبی ها و امتیازات را برمی شمرد، نخست امتیازات آقای روحانی و دولت ایشان را مورد بررسی قرار می دهم.
ان شاء الله مطالب خود را در قالب چند نگاشته (بخش) پی خواهم گرفت.
امتیازات دولت آقای روحانی را می توان در سه محور مورد بررسی قرار داد:
امتیازات شخصیتی خود آقای روحانی؛
گر چه این امتیازات به شخصیت ایشان ناظر است، اما برآیند و نتیجه آن به دولت ایشان بازگشت داشته و در آن تاثیرگذار بوده و هست. از این جهت بررسی آنها را لازم و مناسب می دانم.
کارنامه چهار ساله آقای روحانی.
اینک به بررسی این موارد دو گانه می پردازم:
امتیازات شخصیتی آقای روحانی
واقعیت های موجود و اقتضائات نظام جمهوری اسلامی نشان می دهد که قبای ریاست جمهوری برای کسی مناسب است یا بهتر بگوییم مناسب تر است که در کنار همه ویژگی های، حداقل از سه ویژگی برخوردار باشد: 1. سیاست دان باشد؛ 2. دارای تجربه کلان مدیریتی باشد؛ 3. اسلام شناس باشد.
سیاست دان باشد؛
پیچیدگی عرصه سیاست و تاثیری که هر گونه موضع گیری و اظهار نظر رجال سیاسی در فضای یک جامعه و گاه جهان می گذارد، بر کسی پوشیده نیست.
بر این پیچیدگی دشواری های جاری در عرصه سیاست منطقه ای و جهانی کشور را بیافزایید و درنگرید که کمتر روزی است که در سرخط اخبار، اظهار نظر، تهدید تشری در گوشه و کنار جهان علیه ایران و منافع ملی به گوشمان نمی رسد!
در این چند سال اخیر در میان همسایگان ما کمتر سخنی از ادب و احترام نسبت به نظام و ملت ایران شنیده ایم؛ چگونگی تعامل شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه عربستان، قطر و امارات و در سویی دیگر ترکیه و … نیاز به گفتن ندارد.
آقای روحانی در مقایسه با عموم رؤسای جمهور گذشته از نظر سابقه و سایقه آگاهی با مسایل پر پیچ و خم سیاسی کشور پیشگام تر است؛ زیرا از آغاز در مسئولیت ها و مدیریت های بس تاثیرگذار حضور و نقش داشته است.
شما می توانید میان ادبیات فخیم و فاخر آقای روحانی در طول چهار سال گذشته در تعاملات بین المللی و در گفتگو در محافل جهانی و ادبیات نامناسب و گاه سخریه آمیز رییس دولت نهم و دهم مقایسه بفرمایید.
شخصیت سیاسی و چهره جهانی آقای روحانی غیر قابل انکار است؛ چنان که رجال سیاسی جهان در برخورد با ایشان هماره اذعان داشته اند که با شیخی دیپلمات و آشنا با زبان سیاست روبرو هستند.
دارای تجربه کلان مدیریتی باشد؛
در پست بسیار حساسی همچون ریاست جمهوری، صِرف سیاست دانی و سیاست ورزی که ممکن است در کلاس درس دانشگاهی نیز محقق شود، البته کفایت نمی کند، بلکه فرد باید دارای سابقه نسبتاً طولانی مدیریتی بوده و امتحان توانمندی خود در این عرصه ها را پس داده باشد.
از این جهت در عموم کشورهای رشد یافته پخته ترین رجال سیاسی پس از طی مدارج مختلف و طی کردن پست های مدیریتی گوناگون، را بر کرسی ریاست جمهوری می نشانند. البته استثنائاتی همچون ترامپ قابل انکار نیست.
به گمانم آقای روحانی از این جهت از نمره و نصاب بسیار بالا برخوردار بوده و از همه یا عموم رؤسای جمهور پیشین پرپیمانه تر است.
سال ها عضویت در مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام، دبیری شورای عالی امنیت ملی، مدیریت تیم مذاکره کننده هسته‌ای، ریاست مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، پنج دوره نمایندگی مردم و نایب رئیسی مجلس شورای اسلامی در دوره چهارم و دوره پنجم کارنامه بسیار درخشانی است که برای آقای روحانی ثبت شده است.
اسلام شناس باشد؛
عنایت بفرمایید در تعبیر ما کلمه «روحانی» و «عالم حوزوی» نیامده است تا عزیزی اشکال نکند که شما افزون بر جایگاه رهبری و ریاست قوه قضاییه، قوه مجریه را نیز در انحصار حوزه می انگارید! از این جهت گفتیم اسلام شناس باشد؛ حدّ و قواره آن محل بحث نیست.
اعتبار این ویژگی به خاطر حساسیت بسیار زیاد جامعه است که اساساً به خاطر حاکمیت اسلام و ارزش های آن قیام کرده است و رییس جمهور باید طبق قانون اساسی به التزام و اجرای کامل آن سوگند خورد.
تصدیق بفرمایید که تحقق این شرط تا چه میزان می تواند در همگرایی و همصدایی مدیریت کلان جامعه تاثیر گذارد و زمینه تحقق اساسی ترین خواسته مردم یعنی حاکمیت اسلام را فراهم تر نماید.
یک نمونه آن در باره حضور زنان در ورزشگاه ها خودنمایی کرد که دولت آقای احمدی نژاد به تحقق آن اصرار داشت و باعث چالش وی با حوزه و مراجع شد؛ بماند که وی بنا داشت آزادی های فراتر از شریعت به زنان بدهد که البته با مقاومت سخت حوزه روبرو شد.
آقای روحانی از این امتیاز حظّ وافر دارد؛ هر چند این سخن به معنای تایید همه مواضع ایشان در مسایل مبتنی بر اسلام شناسی؛ همچون مسایل فرهنگی نیست.
این امتیاز وزن ایشان در قیاس با شماری از نامزدهای کنونی را سنگین تر می کند.
در این بخش قرار است امتیازات کارنامه چهارساله دولت آقای روحانی را مورد بررسی قرار دهیم.
این امتیازات را در دو بخش داخلی و خارجی واکاوی می کنیم.
امتیازات کارنامه مدیریت داخلی آقای روحانی
نکات مثبت دوران چهار ساله ریاست جمهوری آقای روحانی در داخل کشور را در سه عرصه اساسی می توان مورد توجه قرار داد: 1. عرصه مدیریت؛ 2. عرصه اقتصادی؛ 3. عرصه سیاسی.
البته بنای ما در این نگاشته بر اجمال و تاکید بر اهم دستاوردها و بر اساس اطلاعات آماری مشهور و شناخته شده است. نیز بر این نکته تاکید می کنیم که اعلام مثبت بودن به معنای مثبت بودن مطلق و فقدان کاستی در این عرصه ها نیست؛ چنان که در بخش کاستی ها، شماری از ضعف ها در همین بخش ها را مورد اشاره قرار خواهیم داد.
عرصه مدیریت
از جمله اشکالات اساسی دولت نهم و دهم آن بود که در عرصه مدیریت به رغم کوشش مضاعف، مرزهای قوانین رعایت نمی شد و در برابر چشم همه رجال سیاسی، مجلس، مجمع تشخیص نظام و بسیاری از ارکان نظام به کناری گذاشته می شد و منویات شخص آقای احمدی نژاد دنبال می شد.
او برای توسعه اختیارات خود عموم نهادهای مدیریتی و مشورتی همچون سازمان برنامه و بودجه را ابطال کرد یا نهادهایی همچون بانک مرکزی را تا حد زیاد از کارآمدی انداخت. تاخیر در تدوین بودجه سالانه و تعویق فاحش در ارایه آن به مجلس در فصل بهار هر سال به جای فصل پاییز از جمله نشانه های مدعاست.
بدون آن که بخواهیم از خدمات دولت نهم و دهم به وِیژه در مواردی همچون پر تلاش بودن، مسکن مهر و سفرهای استانی چشم پوشی کنیم، شتاب زدگی در تصمیمات خُرد و کلان و انباشتی از مصوبات استانی آن هم ظرف تنها چند ساعت و مصوبات خلق الساعه ای آسیب های فراوانی را متوجه کشور ساخت.
چالش با سایر نهادهای کلان کشور به ویژه منازعات آشکار و پنهان دولت نهم و دهم با مجلس و نیز قوه قضاییه و در مرحله بالاتر چالش با رهبری به عنوان رکن اساسی نظام، که به خانه نشینی و قهر رییس جمهور وقت انجامید، از دیگر بحران های مدیریتی بود که صدمات زیادی ر به همراه داشت.
اما در دولت آقای روحانی قوانین مورد احترام قرار گرفت و ارکان اجرایی و مشورتی همچون سازمان برنامه و بودجه مجددا بازسازی و احیاء شدند و نظم و نظام قابل قبولی بر روند مدیریتی و اجرایی کشور حاکم شد و تصمیمات بر مدار آرامش، منطقی و تا حدود مناسب مطالعه شده بازگشت و ما شاهد آسیب جدی از جهت شتابزدگی در تصمیمات نبودیم.
در چهار سال گذشته همگرایی و همصدایی میان قوه اجرایی با قوه مقننه مشهود بود؛ هر چند چالش هایی میان رییس جمهور با رییس قوه قضاییه در مسایلی همچون آزادی های مدنی به چشم خود، اما چندان دامنه پیدا نکرد.
سرمایه گذاری دولت در بخش بهداشت و درمان و حمایت از بیماران صعب العلاج و توسعه تامین درمان عمومی و تجهیز بیمارستان ها از جمله تلاش های مثبت و ستودنی دولت آقای روحانی در چهار سال گذشته برای تامین رفاه اجتماعی بوده است.
عرصه اقتصادی
از نگاه صاحب نظران منصف آقای روحانی در گزینش و به خدمت گرفتن تیم اقتصادی پرتوان و دارای سوابق علمی و تاحدودی اجرایی مطلوب و نیز دارای همگرایی نسبتاً خوب؛ همچون آقایان طیب نیا، نوبخت، اکبر ترکان، شریعت مداری، ولی الله سیف و … موفق عمل کرده است.
دولت آقای روحانی که با استناد شواهد موجود، دولتی به شدت بدهکار و با نرج تورم حدود چهل درصد را تحویل گرفت، توجه اساسی خود را به پرداخت بدهکاری های فراوان دولت به بخش های دولتی و خصوصی و نیز کنترل روند افسار گسیخته تورم معطوف ساخت و البته در این کار تا حدود زیاد موفق و سربلند بیرون آمد.
بدون آن که بخواهیم وارد جزئیات شویم، در این چند سال از رشد منفی در عرصه اقتصاد جلوگیری به عمل آمد و نوعی ثبات و آرامش به بازار و کسب و کار حاکم شد، البته این سخن به معنای موفقیت کامل دولت در عرصه اقتصاد و بیرون آمدن از دوران رکود نیست که در بخش کاستی ها به آنها خواهیم پرداخت.
توسعه صادرات نفتی و غیر نفتی و مثبت شدن تراز بازرگانی کشور از گام های مثبت دولت در عرصه اقتصادی است.
عرصه سیاسی
بی آن که بخواهیم در باره درستی یا نادرستی اندیشه های سیاسی آقای روحانی و دولت او داوری کنیم، در این حقیقت نمی توان دریافت کرد که آقای روحانی همگام و همصدا با رجال سیاسی اصلاح طلب، بر جایگاه افزون تر مردم و ضرورت حضور و نقش آفرینی آنان و به ویژه نخبگان و محیط های علمی در میدان سیاست و مدیریت کشور تاکید داشته و دارد.
در دوران داغ تبلیغات ریاست جمهوری چهار سال قبل و به ویژه در میدان مناظره، آقای روحانی بر ضرورت بسط آزادی های سیاسی و مدنی تاکید مضاعف داشت. سخن عتاب آلود او خطاب به یکی از نامزدها که گفت: «من حقوقدانم نه سرهنگ» در خاطره ها ماندگار شد.
پیداست رویکرد اصلاح طلبانه آقای روحانی و باور به تقویت نقش مردم از زمینه های اصلی بود که باعث پیروزی ایشان در انتخابات شد.
آقای روحانی در سال های مدیریت کشور بارها تاکید کرده که بر میثاق خود در دفاع از آزادی های مدنی پایبند است.
تدوین حقوق شهروندی که در این اواخر دنبال شد، اصرار بر رفع فیلتر از فضای مجازی همچون تلگرام و اظهار ناخشنودی مکرر نسبت به دستگیری شماری از چهره های ناراضی و مدیران برخی از شبکه های اجتماعی از جمله تلاش های دولت آقای روحانی در این زمینه بوده است.
مدافعان آقای روحانی معتقداند که او در برابر نفوذ عوامل تاثیر گذار در برابر بسط آزادی های عمومی چندان موفق عمل نکرده است و در برابر، مخالفان ایشان این دست از آزادی ها را از جمله نقاط ضعف دولت وی قلمداد می کنند.
dr_alinasiri@
www.maref.ir
https://t.me/joinchat/AAAAAECj_lzpfHKBGLrQWA