آیا می توان به صحت روایات بازگو کننده سخن حیوانات در باره فضایل اولیای الهی حکم کرد؟

با عرض سلام خدمت استاد عزیز و مکرم؛

پرسش

آیا احادیث درباره حیوانات و سخن گفتن آنها و بعضاً بیان فضائل انبیا و اهل بیت (ع) صحت دارد یا خیر؟

مانند: سخن گفتن گرگی که یوسف (ع) را ندریده بود و برای یعقوب پیامبر فضائل پیامبران و سرگذشت خودش می پردازد….

4- آیا در صورتی که سند روایت این گونه  احادیث صحیح یا موثق باشد می توان به متن آن کمتر ایراد وارد کرد؟

پاسخ:

قرآن فی الجمله درک و شعور حیوانات را مورد تایید قرار داده است؛ چنان که در باره مورچه چنین آورده است:

حَتَّى إِذَا أَتَوْا عَلَى وَادِ النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لَا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ فَتَبَسَّمَ ضَاحِكًا مِنْ قَوْلِهَا وَقَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ (نمل، 18 – 19 )

بر اساس این آیه، ملکه مورچگان پیش از رسیدن سپاه سلیمان، آنان را دید و از مورچه ها خواست تا به لانه خود روند. شگفت آن که او از میان فوج سپاهیان، سلیمان را شناخت و در باره احتمال غفلت آنان از له کردن مورچگان داوری کرد!

در ادامه دو آیه پیشین چنین آمده است:

وَتَفَقَّدَ الطَّيْرَ فَقَالَ مَا لِيَ لَا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كَانَ مِنَ الْغَائِبِينَ ( 20 )

لَأُعَذِّبَنَّهُ عَذَابًا شَدِيدًا أَوْ لَأَذْبَحَنَّهُ أَوْ لَيَأْتِيَنِّي بِسُلْطَانٍ مُبِينٍ ( 21 )

فَمَكَثَ غَيْرَ بَعِيدٍ فَقَالَ أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وَجِئْتُكَ مِنْ سَبَإٍ بِنَبَإٍ يَقِينٍ ( 22 )

إِنِّي وَجَدْتُ امْرَأَةً تَمْلِكُهُمْ وَأُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ وَلَهَا عَرْشٌ عَظِيمٌ ( 23 )

وَجَدْتُهَا وَقَوْمَهَا يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ فَهُمْ لَا يَهْتَدُونَ ( 24 )

به استناد این آیات هدهد یا همان شانه به سر، برای سلیمان (ع) از قومی با نام «سبا» خبر آورد و آگاه شد که حکومت و مدیریت آنان بدست زنی است که دارای تخت و تاج عظیمی است و شگفت آور تر آن که اطلاع داد که آنان خورشید را می پرستند و اعلام کرد که شیطان کار آنان را در نظرشان زینت داده است و چنین داوری کرد که آنان بر مدار هدایت نیستند.

چگونه یک پرنده می تواند تا این اندازه اطلاعات و آگاهی را از محیط پیرامون خود گرد آورد؟!

از این جهت اگر در روایات از گفتگوی حیوانات مختلف با اهل بیت (ع) یا شنود گفتگوی آنها توسط اهل بیت (ع) سخن به میان آمده، جای هیچ شگفتی ندارد.

با صرف نظر از این قانون کلی، برای اثبات مورد خاص طبق قواعد حیث شناسی، نخست باید صدور روایت که ناظر به منبع و طرق آن است مورد بررسی قرار گیرد و در مرحله دوم متن آن مورد واکاوی قرار گیرد.

مثلاً اگر در روایتی از زبان حیوانات آموزه های باطل و مخالف با مبانی قرآنی، دینی و مبانی مورد نظر اهل بیت (ع) آمده باشد، نمی توان صدور آن را پذیرفت.

موفق باشید.

dr_alinasiri@

https://t.me/joinchat/AAAAAECj_lzpfHKBGLrQWA